Prawo nie przewiduje wprost instytucji zrzeczenia się praw rodzicielskich. W kodeksie rodzinnym przewidziana jest możliwość pozbawienia praw rodzicielskich. Aby tego typu postanowienie mogło zapaść, rodzice dziecka muszą złożyć stosowne oświadczenie w sądzie. I to sąd właśnie musi zadecydować, czy w danej sytuacji zachodzą przesłanki do odebrania władzy rodzicielskiej.
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego odebranie praw rodzicielskich może mieć miejsce, jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody, jeżeli jest ona nadużywana lub w sposób rażący rodzice zaniedbują swe obowiązki względem dziecka. Zaniedbania czy niedopełnienia muszą mieć cechy trwałe i rażące.
Jakie czynniki mogą mieć wpływ na odebranie rodzicom władzy rodzicielskiej? Czy złe lub wręcz patologiczne zachowanie dziecka oraz bezradność rodziców wobec takiej sytuacji może być takim powodem? Wszystko zależy od okoliczności. Sąd rozpatruje konkretny stan faktyczny i na jego podstawie przede wszystkim podejmuje decyzje.
Zrzeczenie się praw rodzicielskich a alimenty
Wiele osób myśli, że zrzeczenie się władzy rodzicielskiej, a ściśle jej pozbawienie będzie miało wpływ na uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka. Nawet zrzeczenie się nie zwalnia rodzica z tego obowiązku. Co ciekawe, tego typu myśl często przyświeca ojcom, którzy w ten sposób chcą uniknąć nałożonych na nich kwot.
Istotne jest również to, że również w dalszym ciągu w razie śmierci rodzica bądź dziecka dochodzi między nimi do dziedziczenia ustawowego.
Wyłącznie w przypadku zaprzeczenia ojcostwa (czyli wykazania, że dany mężczyzna nie jest w rzeczywistości ojcem dziecka) dochodzi do całkowitego zerwania więzi pokrewieństwa między rodzicem a dzieckiem, co skutkuje także ustaniem obowiązku alimentacyjnego. Jest to jednak zupełnie inne postępowanie, które opiera się głównie na dowodzie z badań DNA w celu sprawdzenia faktycznego pokrewieństwa osób.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej wiąże się natomiast przede wszystkim z kwestią utraty prawa do decydowania o losach dziecka. Wszelkie decyzje samodzielnie może wówczas podejmować drugi rodzic, który zachował pełnię władzy rodzicielskiej.
Jaki wpływ ma przysposobienie (adopcja) dziecka na obowiązek alimentacyjny jego biologicznych rodziców?
Rodzaj przysposobienia
Rodzaj przysposobienia (pełne, niepełne, całkowite) ma wpływ na to czy na rodzicu biologicznym nadal będzie spoczywał obowiązek alimentacyjny.
Przysposobienie niepełne w zasadzie nie powoduje wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców biologicznych. Jednak, w pierwszej kolejności obowiązek ten powinien być realizowany przez przysposabiającego.
Inaczej sytuacja wygląda przy przysposobieniu pełnym i całkowitym. Przy takich rodzajach przysposobienia między przysposabiającym i przysposobionym powstaje taki stosunek, jak pomiędzy rodzicami i dziećmi. Jednocześnie ustają wszelkie prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego biologicznych krewnych. Ustają też prawa i obowiązki tych krewnych względem przysposabianego, w tym obowiązek alimentacyjny.
Od daty uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu obowiązek alimentacyjny obciąża już nowych rodziców. Nie ma zatem potrzeby występowania do sądu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego biologicznego rodzica. Warto pamiętać, że świadczenia alimentacyjne rodzica biologicznego pobierane po dokonaniu przysposobienia dziecka będą świadczeniami nienależnymi. Niezależnie od tego czy rodzic płacił je dobrowolnie nie mając wiedzy o przysposobieniu, czy też zaległości alimentacyjne były ściągane przez komornika. Oczywiście w przypadku zaległości alimentacyjnych, egzekucja może toczyć się w dalszym ciągu względem zaległości z okresu kiedy rodzic biologiczny był zobowiązany do alimentowania małoletniego.